Sobre los oríxenes del territoriu asturianu

Sobre los oríxenes del territoriu asturianu

Xaviel Vilareyo

Lucus Astur nun acaba d’atopase porque evidentemente ye Uviéu, del Nora al Nora, monte dedicáu al dios supremu Iove~Iovetum, esto ye al so equivalente dios supremu Llug del pueblu (Llug-Candamiu). Lo que desplica que Asturies del Eo al Asón yá esistía dende'l s. V politica y eclesiásticamente. Que tiemblen dalgunos nacionalistes bascos, gallegos, castiellanos y catalanos y los sos aires de superioridá: Asturies ye una nación más antigua y afitada que toos ellos. Y los provincianos de Belenos y la so revistuca si siguen riyéndose de la Gran Asturies y nun la quieren van tener que tragar taza y media d’historia asturiana...

Yo creo que Lucus Asturum ye Santuyanu y la llomba d'Ovetum yera onde vivía la élite relixosa y militar (la zona-vip más segura) d'un país llamau Asturia dende la victoria romana qu’heredó’l nome del ríu Astura por pura casualidá y arbitrariedá de los romanos que demarcaron un Conventus o provincia alministrativa artificial, tan artificial como la provincia lucense, la bracarense o la propia Galecia que foi tamién otru inventu romanu. Anque en verdá el nome d’Asturia enraigonó tanto y foi tán conocíu nel mundu antigu que llegó a ser un territoriu políticamente mui consolidáu y más afitáu y antigu que los posteriores conceptos de “Lusitania” o “Gallaecia” que son inventos romanos mui posteriores. Hai que reconocer que les guerres d’Augustu diéron-y muncha fama y sonadía a esa tierra asturorum lo que contribuyó llueu a consolidar el propiu nome y la idea d’un país territorial. Heredáu el nome d’Asturia ésti pasó al norte de la Cordalera cola formación del Conventus Asturum gracies a Lucus Asturum, magna civitas y obispáu que domina como mínimo del Eo al Asón incluyendo Babia y Gordon, esto ye: el territoriu asturiense. Esto ta probao dende antes de los visigodos (sieglu V) pero sigo pensando qu’esta unidá Eo-Asón vien de muncho antes de los romanos. Y lo que los romanos nomabem “cantabri” (montañeros) yeren los del norte de los montes pues los ásturi yeren en principiu sólo los de la meseta. Les Asturies del Eo al Asón nun la crearon los romanos porque yá esistia anque nun sabemos con qué estructura comunal o política pero yeren una unidá non solo de llingua, cultura y vezos sinon una unidá espiritual druídica o relixosa onde governaben los vates del supremu dios celta Llug y la clase guerrera por clanes eso sí (igual qu’agora).

 El dios celta Llug, conocíu tamién nes Asturies como Candamiu (el lluminosu) yera dios del rayu, les tormentes y los cielos romanizáu depués como Xúpiter-Xove y representáu igual que Llug con un fexe de rayos na mano. El dios Llug venerábase intensamente nel territoriu que va del Eo al Asón, (Candamu, Candás, Candanedu, Candianu...) dende onde s'esparde posteriormente el so cultu hasta la fastera lucense.

Recordemos que tolos qu’adoren a Llug son en puridá “llugones” y hai munchos llug y llugones más n’Europa y que a los pueblos vencíos Roma dixebrábalos alministrativamente precisamente pa fastidialos. Astúrica Augusta o Clunia nun fueron más que poderes ayenos y foscos impuestos a esos “montañeses” del norte a lso qu’esclavizaron con saña. Lucus Asturum foi otru centru romanizador, el más importante al norte de los montes pero lo más trascendental ye que foi el primer centru cristianizador, el primer obispáu de les Asturies, l’obispáu de Lucus Asturum que diba del Eo al Asón. El territoriu que da razón de ser y orixe principal a les actuales Asturies.

Llugu de los Asturianos ta dientro la ruta Xexione-Collaín Iove. Basta echar un gueyu pa ver qu’esa llanera de Santuyanu de la Prada ye'l crucie de caminos meyor p'afitar un asentamientu principal importante y al llau d'un ríu como'l Nora. Ehí taba'l vieyu Llugus célticu de los llugones que llueu romanizaron como la ciudá principal capital obispal nel sieglu V como Lucus Asturum en llatín. Deduzo que la estatua o templu de Llug-Xúpiter nel colláu Iovis habría ser mui pequenu yá que los antiguos asturianos yá usaben abondu los diminutivos, asina Iovetum significa "Xupiterín". Hai munchos topónimos n'Asturies del tipu Iove-Xove, y tamién Candamiu. De Iovetum sal Uviéu anque en realidá lo más axeitáu a la evolución sedría Xuviéu y significa eso templu pequenu a un pequenu Xupiterín o Xovetín. El templu ye evidente que tien que tar nel colláu defensivu pues Llug yera tamién dios de les cumes pero non la civitas romana mesma que tien que tar como toes nuna Vega en La Vega del Nora arrodiada de cultivos, lloses y camposantos amplios, ye evidente nun fai falta ser Sherlock Holmes pa velo claro. Ye evidente que La Cade lata o La Carisa són nomes romanos igual que Villaperi. Si excaven ehí o na autopista hacia Parque Principáu de xuru qu'atopen la famosa catedral cristiana de Lucus Asturum, capital del país y obispáu del Eo-Asón. L'orixen primeru d'Asturies, esi cruce de caminos que domina tou un país ta na ponte de La Carisa, na Vega del Nora que significa "Honor".

San Iyán yera un santu que yá se veneraba nel sieglu IV-V cuando se canonizó mui pronto pues representaba los crímenes de Dioclecianu contra los cristianos. La cristianización d'Asturies entamó nel sieglu V en Lucus Asturum. Ye claro que la catedral de Lucus taba dedicada a San Iyán. Alfonsu II yera mui llistu, reedifica la catedral de Lucus Asturum col mesmu santu (Santuyanu) y lo edificáu nel monte palatinu de Xuviéu nun yera sinón ilesies reales pa la corte privada del propiu rei. Polo tanto Santuyanu de la Prada ye la sucesora de la catedral de Lucus Asturum. Siella obispal qu'en buena política monárquica cambia llueu pa la so ilesia palatina del San Salvador, subiendo la Cuesta de la Vega p'arriba, ente otres razones porque ta más segura de los normandos pa guardar tesoros y tamién más aireada y vistosa. Más guai que na Vega del Nora. Asina nació la tierra asturiense, asina nació Uviéu.